Tijd is een illusie, zo stelde Einstein. Zou dit tevens de basis kunnen zijn voor de Portugese levensstijl?
Daar waar aan 'uur en tijd' niet zo heel veel belang wordt gehecht, speelt zij een heel bescheiden rol in het Portugese leven.
Wat het dan ook mag zijn, een illusie of een indicator, tijd doet er over het algemeen niet zo heel veel toe.
Geen cliché
In dit geval wil ik nu eens niet het cliché 'amanhã amanhã' (morgen, morgen) uitdiepen. Niet omdat het niet waar is, want dat is het wél, maar omdat de onbelangrijkheid van het uur ook heel veel voordelen met zich meebrengt. Natuurlijk is een niet nagekomen afspraak ronduit stront vervelend, maar geloof me, ook hier geldt 'elk nadeel heeft z'n voordeel'.
Om te beginnen zijn de dagen hier langer. Niet in de zin van 'tussen zonsopkomst en zonsondergang', maar in de zin van pak een beet 30 uur, in plaats van 24 uur. Dat is natuurlijk een illusie, waarmee ik gelijk op één lijn zit met Einstein ;-) Hoe Portugal zes uur op een dag extra heeft? Nou dat begint al bij de begroetings-regels. Daar waar Nederlanders tot 12 uur 's middags elkaar 'goedemorgen' groeten, groeten de Portugezen 'bom dia' (goedemorgen) "tot aan de lunch". Dat blijkt een breed begrip, want lunch je dus om half twee, is alles vóór die tijd dus 'goedemorgen'. Pas ná de lunch mag de middag gegroet worden (boa tarde), die op haar beurt pas op, rond of na het avondeten het stokje doorgeeft aan 'goedeavond' (boa noite). Zo komt het dus voor dat je om acht uur 's avonds bij de supermarkt met een vriendelijk 'goedemiddag' wordt begroet door de cassière.
Vrije interpretatie
Het valt je natuurlijk gelijk op dat deze regels nogal ruimte voor interpretatie openlaten, waarmee ik gelijk op de tweede verklaring kom waarom Portugese dagen langer zijn. 'Men neemt het niet zo nauw'. Niet met de begroetingsregels (rond de lunch en om en nabij het avondeten), maar ook zeker niet met de tijd. En dat heeft, zeker voor mij, zo z'n voordelen. Je hoeft je niet rot te rennen voor een afspraak, want degene met wie je afspreekt doet dat ook niet. Je hoeft niet te stressen om het avondeten stipt op tijd klaar te hebben, want 'zo werkt dat hier nou eenmaal niet'. En om een of andere gekke rede werkt dat aanstekelijk.
In het weekend ligt dit misschien voor de hand, dit aanstekelijke tijdloze ritme. Maar ook door de week ontkom je er niet aan. Aanvankelijk denk je nog dat je toch zeker zelf wel bepaald hoe laat je gaat eten (om zes uur 's avonds, toch?). Maar al binnen een paar weken moet je toegeven dat een paar extra 'middaguurtjes' helemaal niet verkeerd zijn. Bovendien maakt de zogenaamde 'lanche' (after-lunch) het een stuk makkelijker om het avondeten ook wat te verlaten. Een kopje koffie met iets zoets om half zes 's middags is de gewoonste zaak van de wereld. Sterker nog, om die tijd hangen ze bij goede koffiehuisjes of bakkerijtjes met de benen buiten.
Deze lange middag gaat zeker niet ten kosten van de avond, zoals je misschien zou denken. Met het avondeten rond negen uur of zelfs later, kopje koffie na, afwas en wat beeldbuisvertier, liggen de Portugezen doorgaans niet vóór middernacht op bed. Net wat ik zeg, de Portugese dagen zíjn gewoon langer. En dat is géén illusie.
