25 April is een belangrijke dag in de geschiedenis van Portugal en wordt als zodanig nationaal 'gevierd', maar vooral herdacht als Dia da Liberdade (Bevrijdingsdag).
Op 25 April 1974 maakte een geweldloze staatsgreep een einde aan het autoritaire Salazar bewind, hoewel Salazar op dat moment niet meer actief was als staatsleider.
Onder en dankzij dit bewind mocht Portugal zich begin jaren 70 zich rekenen tot een van de armste landen van Europa. Onder de bevolking heerste grote onvrede. Een hoge werkeloosheid, grote armoede en een zwaar gevoel van onderdrukking mede door de strenge controles van de PIDE (Geheime Dienst). Vele Portugese burgers verlieten het land, waaronder ook opa en oma Oliveira - mijn schoonouders. Emigranten, zoals ze hier merkwaardig genoeg vaak met enige minachting werden genoemd. Ze gingen op zoek naar een betere toekomst.
De Oliveira's in Luxemburg
Graag luister ik naar de verhalen van de jaren in Luxemburg. Over hoe ze alle vakantiedagen opspaarden en vijf weken zomervakantie doorbrachten bij de familie in Portugal. Hoe ze meer dan 2.700 kilometer in 3 dagen reden. Vandaag de dag zou dat dankzij goede snelwegen 'slechts' een kleine 2.000 kilometer zijn, maar destijds waren het kilometers 'binnenwegen'. En dat vaak met een volle aanhangwagen. Steevast gingen de klapstoelen en -tafels mee voor de picknicks en reden ze nooit alleen, maar met drie complete gezinnen. Het liefst reden ze in één keer door naar Portugal, maar als de vermoeidheid toesloeg, stopten ze voor een powernap in de auto of op een kleed in de berm. Geld aan hotels gaven ze niet uit. Die spaarzaamheid herken ik vandaag de dag nog in hun manier van denken. Een wat mij betreft welkome nuchtere relativering voor de materialistische wereld waarin we leven.Â
Eén keer boekten ze een overnachting, in het Noorden van Spanje waar werd gewaarschuwd voor gewelddadige overvallen. Het leverde niet zozeer de beoogde nachtrust op, maar wel een familie anekdote. De inhoud van de zwaar beladen auto's en aanhangers konden maar moeilijk mee naar de hotelkamer worden genomen. Maar het zou verdorie toch niet gebeuren dat zij lekker lagen te ronken terwijl ze beroofd zouden worden van de kostbare picknickstoelen. Van de hotelkussens boetseerden ze zogenaamde bestuurders. Net echt. Maar niet voldoende om te gemoederen te laten rusten. Vanuit het hotelkamer raam hadden ze uitzicht op de auto's en wisselde schoonpa en oom Oliveira de wacht tot de ochtendgloren. Brak van het waken, de zorgen en de angst om wat hád kunnen gebeuren, beloofden ze elkaar nooit meer één cent uit te geven voor een vermoeiende overnachting in een hotel.Â
In z'n achteruit
Of die aanhanger, die elk jaar weer mee moest. Schoonpa Oliveira kon er prima mee rijden, behalve in z'n achteruit. Lieten ze nu net op een cruciaal punt een afslag missen, midden in de nacht. Een dilemma tussen twee uur omrijden óf de auto in z'n achteruit 500 meter terug naar de afslag rijden. Het werd de laatste optie, maar dan op z'n Oliveira's. De overvolle aanhanger werd losgekoppeld. De auto in z'n achteruit terug naar de afslag. Daarna de aanhanger 500 meter terug duwen en weer aankoppelen. De weg liep echter iets te glooiend naar beneden en er kon niet worden voorkomen dat de aanhanger de auto een tikje gaf. Tot op de dag van vandaag zijn ze er niet over uit wie de schuldige hier van was.Â
Rondom het Salazar bewind ontstond een heuse emigratie-stroom. Als vlucht en met hoop op een betere toekomst. Het einde van dit bewind in 1974 betekende echter niet het einde van deze emigratie stroom. Tot op de dag van vandaag zijn er zo'n 2,2 miljoen Portugese emigranten verspreid over Europa.Â
Bijna vijftig jaar verder, een dictatuur en twee
stevige economische crisissen langzaam maar zeker te boven komende, met sinds vorig jaar een economische groei, een lager werkeloosheidspercentage en een sterk teruggedrongen openbare schuld. Niet direct voelbaar voor iedereen, maar voor Portugal is er dan eindelijk sinds lange tijd ook hoop op een betere toekomst. Morgen gaan de vlaggen weer uit voor de Dia da Liberdade. Viva Portugal!
