Hoe ziet het Portugese schoolsysteem eruit? Wat is de kwaliteit van het onderwijs in Portugal, wat zijn de nadelen en welke voordelen kent het Portugees onderwijs?
In dit artikel geven we antwoord op deze vragen en vertellen Nederlandse en Belgische kinderen die in Portugal naar school gaan over hun ervaring.
Publiek & particulier
Portugal heeft een gratis publiek onderwijssysteem, welke wordt gereguleerd door het Ministerie van Onderwijs. Leerplicht geldt tot 16 jaar. Het publiek onderwijs biedt, naast onderwijs, buitenschoolse opvang en kantine* waar de lunch wordt geserveerd. De meeste kinderen in Portugal hebben van maandag tot en met vrijdag les, van 9:00 uur tot 15:30 uur. Echter brengen zij volledige dagen door op school, tot 17:00 of 18:00 uur ´s avonds (wat in Portugal overigens nog ´middag´ heet, maar dat terzijde).
Naast het publieke onderwijssysteem bestaan er in Portugal veel privé scholen, ofwel ´colégio´,
Dit is betaald onderwijs en kent als belangrijkste verschillen met het publieke onderwijs:
Klassen zijn veelal kleiner (in publiek onderwijs zijn maximaal 24 leerlingen toegestaan, op privé scholen tellen klassen gemiddeld 15 leerlingen). Docenten hebben daardoor meer tijd en aandacht per leerling;
Omdat het betaald onderwijs betreft, kan de nadruk erg liggen op prestatie van leerlingen;
Kwalificatie van particulier onderwijs geschiedt op basis van de behaalde resultaten van leerlingen. Er ligt vaak niet alleen nadruk op de prestaties, maar ook een grote druk op de prestaties van leerlingen.
Ruimer aanbod van activiteiten standaard inbegrepen in lesprogramma: te denken valt aan Engels, computerles, drama en toneel, dans, koor en schaken:
Aanbod van extra activiteiten, zoals klassiek ballet, tennis, golf, muziekles (piano, viool, saxofoon etc.) en extra talen;
Veel particuliere scholen bieden vervoer van en naar school aan;
Minder (of geen) diversiteit op particuliere scholen: particulier onderwijs is lang niet voor iedereen betaalbaar in Portugal. Maandelijkse kosten verschillen per scholengemeenschap, maar variëren tussen € 250,- per maand tot meer dan € 1000,- per maand.
Alle scholen, zowel publiek als particulier, dienen te voldoen aan het nationaal lesprogramma. Dat betekent dat alle leerlingen hetzelfde lesaanbod krijgen, zij het in particulier onderwijs aangevuld en verbreed.
Onderbouw & bovenbouw in het basisonderwijs
1e Cyclus - Onderbouw
Vanaf zes jaar is onderwijs in Portugal verplicht. Van nul tot 3 jaar gaan kinderen naar een kinderdagverblijf (of blijven thuis, vaak bij de grootouders). Vanaf 3 jaar kunnen kinderen naar de zogenaamde pré-escola, vergelijkbaar met de Nederlandse kleuterklassen. De kleuterklassen maken vaak al onderdeel uit van de school, zodat er niet van school veranderd hoeft te worden zodra het kind klaar is voor de eerste klas.
De onderbouw wordt in Portugal gemarkeerd als ´primeiro ciclo´ (eerste cyclus), welke van de eerste klas (6 jaar) tot en met de vierde klas (9 jaar) loopt. De onderbouw krijgt les vanaf 9 uur ´s ochtends tot 15.30 uur ´s middags. In de ochtend en de middag is er een speelkwartier en tussen de middag hebben de kinderen een royale lunchpauze. Tegen betaling kan er op school warm geluncht worden.
Tip: uit ervaring blijkt er niet altijd voldoende supervisie tijdens de lunchpauze, waardoor - zeker voor de leerlingen van de onderbouw - de lunch in een soort apenkooi resulteert.
Ná school kunnen kinderen op school blijven en deelnemen aan extra activiteiten. Echter is het in Portugal helaas niet ongebruikelijk dat kinderen van de onderbouw huiswerk meekrijgen. Het uitgebreide lesprogramma blijkt voor veel docenten niet haalbaar in de gegeven schooltijd en moeten leerlingen dus thuis opdrachten maken. Indien kinderen op school deelnemen aan de buitenschoolse activiteiten, betekent dat kinderen bij thuiskomst nog huiswerk moeten maken.
Een andere optie is om kinderen na school naar een externe buitenschoolse opvang te brengen (of beter, ze worden dan van school gehaald door deze BSO - wat in Portugal ATL heet), waar ze dan onder begeleiding hun huiswerk maken.
Voor veel Nederlandse ouders is huiswerk in de onderbouw een schrikbeeld van het Portugees onderwijssysteem. Wettelijk gezien mogen kinderen in de eerste cyclus niet worden verplicht om huiswerk te maken en helaas hangt het ook af van de docent. Kan een kind makkelijk mee, dan is het voor ouders makkelijk om dit dus niet zo nauw te nemen. Echter kan een kind ook het gevoel krijgen ´de boot te missen´ door geen huiswerk te maken. Het zal dus een afweging zijn tussen Nederlandse principes en daar waar het kind zich goed bij voelt.
Er is niet direct een verschil in hoeveelheid huiswerk tussen publieke en particuliere scholen. Hoewel het lesprogramma op privé scholen wel vaak volledig tijdens school behandeld kan worden (omdat klassen kleiner zijn), kan er door prestatiedruk toch ook huiswerk worden gegeven. Er bestaan privé scholen die expliciet geen huiswerk meegeven.
2e Cyclus - tussenjaren
De vijfde en zesde klas vormen samen de 2e cyclus in het Portugees onderwijssysteem. Vanaf de 2e cyclus wordt het lesprogramma behoorlijk uitgebreid. In de eerste cyclus ligt de nadruk vooral op taal (Portugees), rekenen en algemene kennis & ontwikkeling, vanaf het vijfde jaar komt daar een heel pakket bij, waaronder geschiedenis, aardrijkskunde, techniek, natuurkunde en scheikunde.
3e Cyclus - bovenbouw
De derde cyclus loopt van de zevende tot en met de negende klas, in leeftijd van 12 tot en met 14 jaar. De laatste drie jaren van het Portugees basisonderwijs zijn vergelijkbaar met de eerste jaren van het middelbaar onderwijs in Nederland, echter met dit verschil dat er slechts één niveau bestaat. Dus geen Mavo, Havo, VWO en Gymnasium, maar één lesprogramma voor alle leerlingen. Het percentage van doubleurs is wellicht mede hierdoor hoger dan gemiddeld in Portugal. Vooral ook omdat het lesniveau hoog ligt.
Voortgezet onderwijs
Leerlingen die het lesprogramma normaal doorlopen, vangen vanaf 15 jaar aan met het voortgezet onderwijs, wat loopt van de 10 tot en met de 12e klas. In het voortgezet onderwijs kiest de leerling richting:
Hoger onderwijs gericht: ter voorbereiding op een universitaire studie met een algemeen programma;
Beroepsonderwijs gericht: technisch programma
Artistiek onderwijs: dans, kunst, muziek, kunstgeschiedenis
Afhankelijk van de gekozen richting wordt het lespakket samengesteld, echter bestaat er een basispakket, onafhankelijk van de gekozen richting.
In het twaalfde jaar wordt er een nationaal examen afgelegd, waarvan het resultaat bepalend is voor de toelating op universiteiten. Er wordt geëxamineerd met een puntensysteem van 0 tot 20. Studenten met de hoogste cijfers zullen als eerste worden toegelaten op de universiteit. Dit geldt met name voor openbare universiteiten. Voor particuliere universiteiten moet worden betaald en gelden er mogelijk andere toelatingseisen.
In een later artikel zal het hoger onderwijs in Portugal uiteen worden gezet.
Ervaringen van het woonpanel over het Portugees onderwijs
Petra over de Portugese scholen:
Onze kids zijn allebei happy hier op school. Er is totaal geen discriminatie en zijn beiden goed opgenomen door de klasgenoten. Portugees en wiskunde is hier wel serieus pittig. Als moeder vind ik de scholen ouderwets, maar wel degelijk. Tijdens de lockdowns zag je wel een groot verschil tussen publieke en private scholen. Daar waar onze zoon Leandro (publiek onderwijs) vooral zelf aan de slag moest en slechts een paar uurtjes per week de docent zag via zoom, gingen voor Mayara (privé school) de lessen gewoon online door met een eigen platform.
Nouschka zegt daarover: "als buitenlander vind het ik goed geregeld hier. Communicatie kan soms wel wat beter op de scholen, maar dat kan ook aan ons liggen omdat we nog niet alles snappen. De docenten zijn erg betrokken bij de leerlingen en dat vinden wij erg prettig. Het bevordert ook de band tussen docent en student. Ik vind dat ze het hier goed voor elkaar hebben wat het schoolsysteem betreft.
Zelf heb ik best wel even moeite gehad met het loslaten van de vergelijking tussen het Nederlands onderwijs en het Portugees onderwijs. Onze dochter Yuna (9) heeft zowel op een publieke school gezeten en zit nu weer op een privé school. In het publiek onderwijs had ik vooral moeite met het huiswerk voor zo'n jonge kinderen (vanaf de eerste klas, dus 6 jaar). Wij hebben daarom bewust gekozen voor een privé school waar prestatiedruk niet prevaleert en geen huiswerk wordt meegegeven. Ze brengt volle dagen op school door, maar omdat er een mooie balans is tussen lesgeven, ontspanning, spelen, sport en andere activiteiten, gaat ze lachend naar school en komt ze weer vrolijk thuis.
En wat vinden ´onze´ kinderen van de Portugese scholen?
Daar waar wij als ouders onze mening vormen tegen het licht van onze eigen ervaringen, vermengd met nostalgie en ver-romantisering, kunnen de kids die de overstap juist zelf hebben beleefd nog het beste vertellen hoe zijn het Portugees onderwijs ervaren. Daarom vroegen we de Nederlandse Mats (15) en Vienna (12) (kids van Nouschka) en de Belgisch/Braziliaanse Mayara (13) en Leandro (10) (de kids van Petra) naar hun ervaring op de Portugese scholen.
Mats en Vienna zitten op een publieke school. Mayara en Leandro verhuisden van Brazilië naar Portugal. Mayara heeft het eerste jaar in Portugal op een publieke school gezeten en is daarna overgestapt naar een privé school. Leandro maakt nu de overstap, na drie jaar publiek onderwijs.
Hoe vond je de overgang naar het Portugees onderwijs?
Mats: "De eerste dagen waren wel een beetje spannend, maar veel kinderen uit mijn klas waren heel erg behulpzaam, waardoor ik me snel op mijn gemak voelde."
Vienna: "Ik vond het best wel een beetje eng in het begin met de nieuwe taal én nieuwe kinderen. Maar iedereen hielp mij, zowel de juffen als de kinderen."
Mayara:"In het begin vond ik de Portugese kinderen meer gereserveerd en gesloten, maar na een poosje voelde ik me geaccepteerd en maakte ik goede vrienden."
Leandro:"De overgang van de Braziliaanse school, naar het Portugees onderwijs ging eigenlijk helemaal goed. Moest alleen wennen aan het rooster, omdat ik in Brazilië maar 4 uur per dag op school zat en les had. In Portugal ga ik van 9-5 naar school."
Wat vind je leuker op de Portugese school in vergelijking met je vorige school?
Mats: "De kinderen op school zijn veel opener. En de school heeft een groot voetbalveld."
Vienna: "De Portugese school is eigenlijk hetzelfde als de Nederlandse school, maar de kinderen zijn heel grappig en willen altijd plezier maken. De juffen zijn heel lief en als er iets is, helpen ze altijd. We hebben altijd veel plezier in de klas."
Mayara: "Ik heb nu op 3 verschillende scholen in Portugal gezeten* en voelde me overal welkom. Gevoelsmatig wordt er niet geoordeeld over je afkomst."
Leandro:"Er zijn meer pauzes, waardoor ik lekker veel kan spelen met vrienden. En het eten is goed. Ik heb zelfs geleerd om elke dag soep te eten en dat ook lekker te vinden."
*) Sommige scholen bieden alleen onderwijs tot een bepaalde cyclus. Dat betekent dat sommige kinderen al van school veranderen na de 4e klas (van de 1e naar de 2e cyclus, of van 2e naar de 3e cyclus).
Wat vind je minder leuk aan het Portugees onderwijs?
Mats: de Portugese taal is en blijft moeilijk. En sommige mensen begrijpen niet waarom wij hier zijn komen wonen en dat steeds moeten uitleggen kan soms een beetje irritant zijn.
Vienna:"Wat ik minder leuk vind is dat wanneer mensen je niet begrijpen, ze andere dingen denken of zeggen, terwijl ze niet weten wat er aan de hand is. Soms worden mijn grapjes ook niet begrepen."
Mayara: "Geschiedenis, omdat Portugal onmogelijk veel koningen gehad heeft".
Leandro:"Niet alles wordt meteen gerepareerd (bijvoorbeeld een kapotte toilet of iets van speelgoed). Dat blijft dat best lang stuk. In het 3e en 4e jaar duurde het maanden voordat er een docent Engels was gevonden, waardoor we al die tijd geen Engelse les hadden. Dat vond ik jammer. "
Woon jij in Portugal en heb je een waardevolle aanvulling op dit artikel? Stuur een mail naar info@helloportugalconcepts.com
#portugeesonderwijs #woneninportugal #portugesescholen #schoolinportugal #emigrerennaarportugal #onderwijsinportugal #portugeeslessysteem #priveschoolinportugal #publiekeschoolinportugal
