Hóe is het leven in Portugal, wordt mij wel eens gevraagd. En ook, hoe ánders is het leven in Portugal (in vergelijking met Nederland). Best een moeilijke vraag eigenlijk.
Een leefklimaat en cultuur kent zo veel facetten en de wijze waarop je dat leefklimaat ervaart hangt natuurlijk heel erg af van je eigen belevingswereld en referentiekader.
Bovendien heb ik het niet over de voor de hand liggende verschillen. Het klimaat, het landschap, het eten, de muziek. Maar juist over de dieper liggende verschillen. Een eenduidig antwoord lijkt me dan ook niet mogelijk, maar omdat ik er nou eenmaal graag op los filosofeer, ga ik toch een ijdele poging wagen.
Terug in de tijd
De sporen van de twee dikke economische crisissen die Portugal te verduren heeft gehad, zijn nog steeds zichtbaar. Dat kan ook niet anders, want pas sinds 2014 is er weer een economische groei zichtbaar. Grote steden zijn sindsdien een heuse facelift ondergaan. Er wordt gemoderniseerd, gerenoveerd en de snelheid waarmee dit gebeurd wekken sterk de indruk dat Portugal tot 2020 weer helemaal back on track was/is. De huidige globale C-crisis en de gevolgen daarvan maar even buiten beschouwen gelaten. Ondanks deze absoluut positieve ontwikkelingen, zijn deze voor João modaal (nog) niet of nauwelijks voelbaar. En daar is waar het gewone leven begint. Niet in de flitsende steden, die overlopen van toerisme en daar duidelijk wel bij varen. Maar net daarbuiten, waar met landbouw, visserij en productie in het levensonderhoud voorzien moet worden en je in meer of mindere mate een gevoelsmatige stap terug in de tijd zet.
Het Portugese leefklimaat roept bij mij een gevoel van 'eenvoud' op. Nu houd ik toevallig erg van eenvoud en is dit dus louter positief bedoeld. Zou het kunnen zijn dat hoe groter de welvaart, hoe ingewikkelder mensen gaan leven? Verwachtingen worden hoger en de teleurstelling dientengevolge ook als het even of langer dan even niet zo wil. Dan krijg je moderne ziektes als burn-out, bore-out en pure stress. Ik zal me er niet aan wagen te beweren dat hier in Portugal dit soort ziektes niet bestaan, maar als een lieve, alleenstaande fabrieksmedewerker met 30 dienstjaren op de zelfde positie in de productielijn achter haar kiezen, mij verteld dat ze elke ochtend dankbaar is dat ze werk heeft, wordt ik toch even stil van zoveel mindfullness.
Verdraagzaamheid
Nogmaals, persoonlijke indruk, maar de verdraagzaamheid valt hier op. Dat begint al bij het geduld wat regelmatig op de proef wordt gesteld. Over het algemeen wordt hier minder gehaast (nóg een verschil). Vast staan met je geparkeerde auto bijvoorbeeld, omdat dubbel parkeren hier de normaalste zaak van de wereld is. Een duidelijke toeter volstaat en de 'schuldige' komt al vriendelijk glimlachend en meermaals verontschuldigend naar buiten gerend om jou uit je lijden te verlossen. Onmogelijk om dan nog kwaad te worden.
En in het vliegtuig zit ik liever met m'n kleine Olijf tussen de Portugezen dan de Nederlanders. Zeker toen ze kleiner was. De gemiddelde Hollandse irritatiegrens is snel bereikt en omdat wij Nederlanders nou eenmaal vinden dat we alles tegen elkaar moeten kunnen zeggen, doen we dat dus ook. Nee, dan de Portugezen. In plaats van jou een hoogst ongemakkelijk en bezwaard gevoel te geven terwijl je jezelf al lullig, bezweet en opgefokt voelt, springen ze gelijk bij. Er wordt leuk gedaan naar het vervelende, verveelde, vermoeide, van oorpijn vergeven kind, dat zich binnen de kortste keren voorbeeldig gedraagt met al die positieve aandacht. Sorry lieve landgenoten, maar reizen met Portugezen is een stuk gezelliger. Verdraagzaamheid dus.
Sociale structuur
Families staan op één. Portugese families zijn vaak groot, dus daar heb je eigenlijk je handen al vol aan. Families zijn vaak ook heel hecht en in het dagelijks doen en laten erg betrokken bij elkaar. Zo worden er boodschappen samen gedaan, gaat men samen op vakantie, worden in een vertrouwd ritme de weekenden samen gevierd en natuurlijk de feestdagen. Vriendschappen worden vaak al gesloten op school en gaan een leven lang mee. Voor Nederlandse begrippen blijven de vriendschappen op een relatieve afstand. Zo zal men niet snel bij elkaar op de koffie gaan, maar wordt er meestal buitenshuis afgesproken.
Vooral in de dorpjes is sociaal contact buitenshuis vooral aan de mannen voorbehouden. Een kaartje leggen, voetbal kijken of gewoon een biertje drinken. Geen vrouw die je daar in een kroegje zult zien.
En zo zijn er nog een hele hoop - belangrijke en onbelangrijke - verschillen op te noemen. Het westerse 'slank' wordt hier 'mager' genoemd en niet bepaald gewaardeerd. Eten is één van de pilaren van de Portugese cultuur. Wachten totdat iedereen aan tafel zit - of in een restaurant totdat iedereen is geserveerd - doe je niet. Zodra je zelf zit, schep je op. En zodra jouw gerecht wordt geserveerd, ga je eten. Tijd wordt meestal niet zo belangrijk gevonden. Lunchtijd en dinertijd overigens wel. Ga je in de winter naar buiten, vat je kou. En als je kou hebt gevat, ga je naar de dokter die hier in Portugal wél een medicijn tegen alle duizenden verkoudheidsvirussen heeft.
Alleen familie en hele goede vrienden tutoyeer je. Alle anderen spreek ja aan met u. Of in plaats van ´u´, de naam van de persoon tegen wie je praat. Zoals wij in Nederland bij kindjes doen. Wil Yuna nog een een glaasje limonade? In het Portugees dus ook bij volwassen een beleefdheidsvorm.
Hoe anders het leven in Portugal is? ´Anders´ bestaat alleen in vergelijking. Dat maakt anders niet beter of slechter, minder of meer. Maar het maakt wel rijker. Een verbreedde kijk op het leven, normen en waarden, die elke laag van een cultuur doorspekt en daarmee de basis vormt van een levenswijze. Het Portuguese leven. Ik houd ervan.
Wij 78 en 80 jr willen hier niet meer weg. Wij (NL) hebben in verschillende landen gewoond maar blijven hier ondanks dat onze kinderen,kleinkinderen en achterkleinkinderen niet hier wonen !